Uyku Sorununa Dikkat

UYKU BOZUKLUKLARI
Birçok kişi geceleri uyuyamamaktan dert yanıyor. Peki uyku sorunu nedir?

Uyku biz canlıların temel fizyolojik ihtiyaçlarından biridir ve beslenme ihtiyacı kadar önemlidir. Yeterince ve sağlıklı beslenemediğimiz durumlarda nasıl sağlığımız bozuluyorsa, yeterli ve sağlıklı uyku uyuyamadığımızda belli sağlık sorunları ortaya çıkmaktadır. Kaliteli uyku, bedensel ve zihinsel açıdan dinlenmek/iyileşmeyi sağlayan elzem bir ihtiyaçtır. Hayatımızın 1/3 ünü uykuyla geçiririz. Bu süre uykunun sağlıklı bir yaşam için ne kadar gerekli olduğunu da gösteren bir orandır. Tanımlanmış yaklaşık 85 uyku bozukluğu türü vardır.  Pek çok uyku problemi uygun tedavi yöntemi ile ortadan kalkabilmektedir.

 Uyku sorununun altında yatan etkenler nelerdir?

Pek çok etmen uyku bozukluğuna yol açabilmektedir. Hayatın olağan akışında karşılaşılan problemler- stres kaynakları (sınav kaygısı, ailevi problemler, maddi kaygılar vs) uyku üzerinde bozucu etkide bulunur. Örneğin yakın zamanda önemli bir sınava girecek öğrenci uykuya dalmada güçlükler yaşayabilir. Bu tip uyku bozukluğuna, uyum bozukluğuna bağlı uyku bozukluğu adı verilir. Uyku problemlerinin stres veren durum ortadan kalktığında kaybolması beklenir.

Bazı psikiyatrik rahatsızlıklarda da uyku bozukluğu ortaya çıkabilmektedir. Depresyon ve anksiyete bozukluğunda uykuya dalma, aralıklarla uyanma ve bir daha uyuyamama veya birey istemediği halde sabah erken saatlerde kalkma sıkça karşılaşılan belirtilerdir.

Uyku bozukluğu tanısının konabilmesi için uyku bozukluğunun 30 günden daha fazla sürmesi ve haftada en az 3 gece uyku ile ilgili problemin ortaya çıkması beklenmektedir. 

 

Düzensiz beslenme, çalışma saatleri vb. durumlar uyku sorununa yol açar mı?

Evet, kesinlikle. Yatmadan önce ağır yemek yemek, kahve ya da çay tüketimi, gazlı içecekler hem gastrolojik hem de uyku açısından ciddi sorunlara yol açar. Yatmadan önce aşırı su içmek bile uyku bölünmesine yol açacağından dikkat edilmesi gereken bir durumdur.

Çalışma saatlerinin düzensizliği ya da vardiyalı çalışma durumlarında uyku döngüsü bozulabilir. Uyku evrimsel olarak hava karardığında gerçekleştirmemiz gereken bir ihtiyaçtır. İnsan bedeni gece uykuda, gündüz aktif olmak üzere evrimleşmiştir. Özellikle vardiyalı çalışma durumunda, kişi gündüz yeterli süre uyumuş olsa bile yeterince dinlenmemiş hissedebilir. Vardiyalı çalışan kişiler gündüz uyuma ve dinlenme konusunda güçlük yaşayabilirler. Bu tip durumlarda uyku ilacı kullanılması gerekebilir.

Düzenli uyku için yapılması gerekenler nelerdir?

Hergün aynı saatte yatakta olmaya çalışmak ve hafta sonu/tatil bile olsa aynı saatte yatıp-kalkmaya çalışmak düzenli uyku ve uyku ritmi için yapılması gereken temel davranıştır. Gece az uyunmuş olsa bile ertesi gün gündüz uyumamaya çalışmak ve gece aynı saatte yatmaya çalışmak gerekmektedir. Gece yatmadan önce aşırı sıvı alımından(özellikle alkol ve kafein içeren içecekler, aşırı ve ağır yemeklerden kaçınmak gerekmektedir. Yatmadan önceki 3-4 saat içerisinde ağır fiziksel hareket ve egzersizden kaçınmak faydalı olacaktır. Uykuya dalmada zorlanan kişiler için gevşeme egzersizleri faydalı olabilir.  

          

Rahat uykuya dalabilmek için yatak odasının koşulları nasıl olmalıdır?

Sağlıklı bir uyku için uyku hijyeni terimi geliştirilmiştir. Belli bir düzende uyumaya çalışan bireyde uyku probleminin ortaya çıkması düşük ihtimaldir.  Öncelikli olarak mümkün olduğu karanlık bir odada uyumak gereklidir. Fiziksel açıdan kişi için uygun olan rahat bir yatak seçilmelidir. Yatak odası sadece uyku ve dinlenme için kullanılan bir oda olarak planlanmalı, bu oda olabildiğince az eşya ile döşenmelidir. Yatak odasında hiçbir elektronik eşya(cep telefonu, bilgisayar, tablet, tv vs bulunmamalıdır.

Uyku Apnesi Sendromunu, uyku problemleriyle aynı mı?

 Uyku apne(solunum) sendromu (obstruktif uyku apne sendromu), 85 tür uyku sorunundan sadece birisidir. Ancak en sık görülen aşırı uykululuk nedenidir. Uyku apne sendromu olan kişilerde belirgin işlev yitimi de mevcuttur. Uyku apne sendorumu hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilir.   En sık belirtisi horlamadır. Horlama uyku sırasında gürültülü solunumla ortaya çıkar. Gürültünün derecesine göre horlayan kişiyle aynı yatağı paylaşanı, aynı evde kalanları, hatta komşuları rahatsız eden bu durum uyku sırasında boğazda daralma olmasından kaynaklanmaktadır. Boğazda bademcikler, küçük dil, damak yapısı gibi darlık oluşturan nedenler dışında aşırı kiloluluk, alkol alımı, yorgunluk, uykusuzluk gibi durumlar da horlamayı arttırır. Uyku bölünmesi, uyku apnesi olan kişilerde hipertansiyon, solunum ve kalp yetmezliği, inme, kalp ritim bozukluğu, aşırı kiloluluk (obezite) gibi klinik sonuçlar gelişebilir. Uykusuzluk, dikkat gerektiren işlerde çalışan, taşıt kullanan kişilerde kazalara yol açabilir. Hastaların çevreleri ile olan uyumları bozulabilir, iş verimi ve yaşam kalitesi azalabilir, bu bakımdan halk sağlığı problemi olarak kabul edilebilir.

 

Psikolog Emel Aydın

Nöroloji AD.